Styczeń
Jak co roku, styczeń rozpoczęliśmy obchodami Dnia Domeny Publicznej.
Kilka dni później odbyła się premiera raportu “Tajni Kulturalni”, podsumowującego badanie przeprowadzone wśród osób, które pośredniczą w oddolnej dystrybucji treści kultury.

Luty
Na początku miesiąca przedstawiliśmy nasze uwagi do projektu założeń ustawy o otwartości zasobów publicznych.
Rozpoczęliśmy też akcję informacyjną “Możesz skserować całą książkę”, przypominającą o prawie do skserowania/zeskanowania publikacji w ramach dozwolonego użytku.
Marzec
Naszym gościem był Richard Stallman, twórca projekt GNU i prekursor otwartości w oprogramowaniu.
Opublikowaliśmy też pełną wersję “Analizy prawnej przepisów prawa autorskiego dotyczących bibliotek”, która powstała w oparciu o warsztaty eksperckie “Reforma prawa autorskiego dla bibliotek”, prowadzone w zespole bibliotekarzy. Raport zawiera najważniejsze problemy bibliotek związane z obecnym kształtem prawa autorskiego oraz propozycje ich rozwiązań. Projekt realizowany był we współpracy z Poznańską Fundacją Bibliotek Naukowych i wsparciu Electronic Information for Libraries (EIFL).
Kwiecień
W kwietniu ruszył pełną parą nasz główny projekt edukacyjny adresowany do organizacji pozarządowych, instytucji kultury i edukacji pt. Spółdzielnia Wiedza. Dzięki finansowaniu przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej uruchomiliśmy cykl szkoleń i konsultacji dla organizacji pozarządowych i instytucji publicznych na temat otwierania zasobów tworzonych lub finansowanych ze środków publicznych. Więcej o projekcie na stronie www.otwartawiedza.pl.
Maj
We współpracy z BazHum Muzeum Historii Polski przy okazji intensyfikacji prac związanych z projektem Biblioteka Otwartej Nauki uruchomiliśmy specjalny program stażu dla 6 osób zainteresowanych otwieraniem zasobów nie tylko nauki, ale również edukacji i kultury. W ramach stażu jego uczestniczki i uczestnicy uczyli się prawa autorskiego, metod prowadzenia szkoleń i negocjacji z autorami oraz wydawcami.
Swoją premierę miała Kultura Ponad Prawem, czyli seria dokumentalnych wywiadów z twórcami i twórczyniami kultury przeprowadzonych przez Cezarego Ciszewskiego (Miasta w Komie) dla Centrum Cyfrowego. Wywiady m.in. z Tymonem Tymańskim, Sylwią Chutnik, Zygmuntem Baumanem i Gabą Kulką prezentowaliśmy w Bunkrze Sztuki w Krakowie, podczas koncertu Tymona w klubie Sztuki i Sztuczki w Warszawie, debaty w Łodzi i oczywiście w sieci!
Druga połowa maja obfitowała w wydarzenia związane z projektem Otwarte Zabytki. We współpracy z lokalnymi bibliotekami zorganizowaliśmy kilkadziesiąt spotkań i szkoleń dotyczących serwisu otwartezabytki.pl. Dzięki wsparciu Stowarzyszenia Projekt: Polska odbyła się też “Noc Otwartych Zabytków” – seria spacerów zabytkoznawczych połączonych z grą miejską.

Czerwiec
Na początku czerwca część naszego zespołu wzięła udział w wizycie studyjnej w Barcelonie. W jej trakcie uczestniczyliśmy w warsztatach organizowanych przez Platoniq, dotyczących crowdfundingu i budowania społeczności dookoła otwartych projektów oraz spotkać się z ekspertami i działaczami na rzecz Otwartych Zasobów Edukacyjnych i licencji Creative Commons w Katalonii i Hiszpanii.
W ramach projektu BON, wspólnie z BazHum, na podsumowanie stażu, zorganizowaliśmy pierwsze seminarium o zagadnieniach prawnych w publikowaniu prac naukowych i booksprint. Jako efekt zaprezentowaliśmy publikację: „Wolne licencje w nauce. Instrukcja”. Z jej pomocą każdy autor może samodzielnie przystąpić do negocjacji swojej umowy z wydawnictwem.
W czerwcu świętowaliśmy 8. urodziny Creative Commons Polska, w ramach których przygotowaliśmy mnóstwo niespodzianek. Wieczór rozpoczął się na folkowo, debatą „Prawo autorskie a sztuka ludowa”, w której wzięli udział prawnicy, muzycy i specjaliści zajmujący się tematyką kultury tradycyjnej. W czasie imprezy przyznaliśmy tradycyjne nagrody dla osób i organizacji najaktywniej działających na rzecz otwartości.
Zaprezentowaliśmy również spoty, w których ambasadorzy Biblioteki Otwartej Nauki opowiadają m.in o tym, jak internet zmienił ich pracę naukową, dlaczego warto być obecnym w sieci będąc naukowcem. Możecie posłuchać m.in. prof. Marii Poprzędzkiej, prof. Włodzimierza Lengauera i dr. Emanuela Kulczyckiego. Każdy z nich udostępnił w BON cały swój dorobek!

Lipiec
Wakacje były bardzo intensywnym okresem w programie Cyfrowa Szkoła, który przygotowywał się do premiery pierwszych zasobów i platformy dla e-podręczników. Centrum przeprowadziło dla Ośrodka Rozwoju Edukacji i partnerów merytorycznych projektu serię szkoleń na temat otwartych zasobów edukacyjnych. Kamil Śliwowski i Karolina Grodecka opracowali również Mapę otwartych zasobów edukacyjnych dla programu.
Sierpień
Rozstrzygnęliśmy nasz wakacyjny konkurs “Co nas uwiera w prawie autorskim?” na grafiki ilustrujące sytuacje, w których prawo autorskie, w takim kształcie, jak ten obecny, nie spełnia swojej roli. Dostaliśmy ponad 30 prac, spośród których jury wybrało plakat Kasi Augustyniak dotyczący domeny publicznej.
Wrzesień
Z początkiem roku szkolnego wystartowała kampania Uwolnij Podręcznik. Podczas pikniku inaugurującego akcję w ogrodach BUW-u bawiliśmy się z rodzicami i uczniami i prezentowaliśmy zalety cyfrowych podręczników.

Październik
Uruchomiliśmy oficjalnie serwis projektu Biblioteka Otwartej Nauki. Za jego pośrednictwem można dotrzeć do zdigitalizowanych w ramach projektu książek, a także zgłosić publikację do digitalizacji i udostępnienia w sieci. Zachęcaliśmy do tego w trakcie Tygodnia Otwartego Dostępu. Przygotowaliśmy krótki spot o tym jak działa Open Access i skompletowaliśmy zestaw materiałów przybliżających to zagadnienie.
Współorganizowaliśmy pierwszą w Polsce konferencję na temat idei open GLAM. Jej celem była prezentacja najlepszych przykładów inicjatyw już zrealizowanych oraz dyskusja nad zaletami otwartości i stawianymi przez nią wyzwaniami.
Otwarte Zabytki zaistniały w formie aplikacji mobilnej do pobrania w Google Play. Umożliwia ona ocenę materialnego zachowania zabytku. Zachęcamy do przetestowania na najbliższym spacerze!
Stworzyliśmy również serię krótkich filmów, które tłumaczą podstawowe zagadnienia związane z prawem autorskim, czyli: Jak działa prawo autorskie?, Czym są licencje Creative Commons? oraz Na co pozwala dozwolony użytek prywatny? W każdym z nich zwracamy uwagę na to, że prawo autorskie dotyczy dziś każdego, gorąco więc zachęcamy więc do zapoznania się z nimi.

Listopad
Ciągle szukamy i testujemy nowe metody edukowania o prawie autorskim. Z tego powodu zorganizowaliśmy nasze pierwsze webinarium, podczas którego Alek Tarkowski opowiadał o otwartych zasobach i licencjach Creative Commons oraz odpowiadał na pytania blisko pięćdziesięciu uczestników wykładu. Mamy nadzieję niedługo zorganizować kolejne tego rodzaju webinaria.
Współorganizowaliśmy i wzięliśmy udział w debacie “W stronę polityki Otwartych danych” zainicjowanej przez Obywateli Nauki.
Grudzień
16 grudnia świętowaliśmy z przyjaciółmi trzecie urodziny Centrum. Tego samego dnia miała miejsce premiera naszego nowego badania – „Prawo autorskie w czasach zmiany. O normach społecznych korzystania z treści”. Wyniki zaprezentowali jego autorzy – Alek Tarkowski i Michał Danielewicz, a o komentarz poprosiliśmy  Joannę Tyrowicz oraz Bartka Chacińskiego.
18 grudnia, podczas konferencji Koalicji na rzecz Otwartego Rządu, swoją premierę miał publikacja „Czekając na otwarte rządy. Raport otwarcia Koalicji na Rzecz Otwartego Rządu”, której współautorami byli Łukasz Jachowicz i Alek Tarkowski.

Przewodnik internetowy – poznaj, korzystaj, twórz powstał po to, by wspomóc upowszechnianie internetu wśród grup zagrożonych wykluczeniem cyfrowym, w tym przede wszystkim seniorów. Jak bowiem wynika z badań World Internet Project Polska 2013, jedynie 17 procent Polaków powyżej 60. roku życia korzysta dziś z sieci.

Publikacja ma dostarczyć podstawowej wiedzy na temat tego jak w sposób bezpieczny i zgodny z prawem posługiwać się internetem. Składa się z 6 rozdziałów, w których kolejno zostały omówione: podstawy prawa autorskiego oraz otwartych licencji, Otwarte Zasoby Edukacyjne oraz zasoby dziedzictwa i kultury w sieci, bezpieczeństwo w sieci oraz projekty społecznościowe, w które można włączyć się po to, by zrobić wspólnie coś dobrego.
Oprócz tekstów, w skład publikacji weszły materiały edukacyjne zawierające scenariusze zajęć i karty pracy oraz plakaty. Mamy nadzieję, że Przewodnik stanie się przydatnym narzędziem – zarówno zdobywania wiedzy jak i jej przekazywania i będzie wykorzystywany przez edukatorów, opiekunów Publicznych Punktów Dostępu do Internetu, pracowników bibliotek, nauczycieli i nauczycielek czy lokalnych działaczy organizacji pozarządowych.
 
Uzupełnieniem przewodnika jest seria 4 plakatów promujących zalety dostępu do internetu oraz bezpieczne korzystanie z sieci:
       
 
 

Projekt współfinansowany ze środków Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji

W poniedziałek, 20 stycznia o godz. 18:00 zapraszamy na premierę raportu „Kulturotwórcy” oraz dyskusję z udziałem autorów badania opisującego przejawy ożywienia kulturalnego widzianego z perspektywy osób animujących życie kulturalne w dużych miastach.
Projekt badawczy “Kulturotwórcy” to próba spojrzenia na miejskie życie kulturalne oczami ludzi, którzy to życie organizują i animują. Ruszyliśmy w teren, aby rozmawiać z aktywnymi pracownikami instytucji publicznych, organizacji pozarządowych, ale też klubów i kawiarni łączących działalność komercyjną z intencjonalnie kulturotwórczą.
Rdzeń badania to 30 indywidualnych wywiadów pogłębionych realizowanych w trzech  dużych miastach: Warszawie, Katowicach i Lublinie. Wykonaliśmy próbę badawczego uchwycenia bieżących przejawów życia kulturalnego w tych miastach.
Zdaniem zdecydowanej większości naszych rozmówców znaleźliśmy się w fazie miejskiego ożywienia, a rozkwit szeroko rozumianego życia kulturalnego jest jednym z tego przejawów. Kultura przestała funkcjonować jako oddzielny obszar, sfera sacrum, stanowiąca wartość samą w sobie. Wywiady przeprowadzane w ramach badania uświadomiły nam jak pojemną formułą jest dziś pojęcie „kultury”. Różne sposoby myślenia o kulturze egzystują obok siebie – także wśród osób, które zajmują się nią na co dzień.
Badanie zostanie zaprezentowane przez jego autorów: Annę Buchner, Michała Danielewicza i Mirosława Filiciaka.
Kiedy: 20 stycznia (poniedziałek), godzina 18.00
Gdzie: PaństwoMiasto, sala na piętrze, ul. Andersa 29, Warszawa,
 Raport z badania będzie opublikowany w sieci w poniedziałek, 20 stycznia, pod adresem http://centrumcyfrowe.pl/projekty/kulturotworcy
 
 
Badanie zostało zrealizowane w ramach grantu badawczego przyznanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach programu „Obserwatorium Kultury”.
 
 
 
 

Od kilku dni w mediach wraca temat legalności kserowania podręczników szkolnych. W jednej z warszawskich szkół podstawowych rodzice kupili jeden egzemplarz podręcznika i skopiowali go dla dzieci z całej klasy powołując się na dozwolony użytek w prawie autorskim. W związku z tą sytuacją wydawcy na łamach DGP straszą, że to po prostu “zorganizowany proceder piracki”. Problem jest jednak większy a debata na temat dozwolonego użytku pokazuje, że zmiany w prawie autorskim dotyczące edukacji są niezbędne.
Centrum Cyfrowe działa na rzecz reformy przepisów prawa autorskiego dotyczących oświaty oraz promuje model otwartej edukacji w szkołach. Regularnie prowadzimy szkolenia z prawa autorskiego i wolnego licencjonowania dla nauczycieli i tworzymy materiały edukacyjne, które pozwalają lepiej zrozumieć działanie systemu prawa autorskiego.
Z przeprowadzonych przez nas w zeszłym roku warsztatów w gronie nauczycieli i ekspertów z dziedziny edukacji wynika, że nauczyciele oraz uczniowie i ich rodzice, nie mają prostego dostępu ani do wiedzy prawniczej, ani do narzędzi umożliwiających ustalenie tego, czy dana działalność (np. wyświetlanie filmu w klasie) mieści się w zakresie dozwolonego użytku. Z uwagi na niechęć do podejmowania ryzyka związanego z odpowiedzialnością prawną działalność edukacyjna zostaje bardzo często ograniczana. W tym kontekście podjęcie ryzyka opisane w artykule „Rodzice: skserujemy podręczniki. Wydawcy: to piractwo” jest raczej wyjątkiem potwierdzającym regułę.
Dozwolony użytek osobisty
W ubiegłym roku w ramach kampanii edukacyjnej promowaliśmy hasła: możesz skserować i zeskanować całą książkę. Tym samym chcielibyśmy przypomnieć, że prawo autorskie pozwala na to w ramach tzw. dozwolonego użytku osobistego, bez konieczności pytania o zgodę ani zapłaty wynagrodzenia, pod warunkiem korzystania z “pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego”.
Tak skonstruowana definicja dozwolonego użytku pozwala na kopiowanie dowolnych książek, skryptów, podręczników, zeszytów ćwiczeń i innych materiałów edukacyjnych dla siebie, swojej rodziny, przyjaciół i innych osób, z którymi jesteśmy w związku osobistym. Nie ma tu znaczenia, czy jest to kopia analogowa czy cyfrowa, a kopiować i skanować możemy także w bibliotece. Prawo nie stawia także żadnych ograniczeń co do ilości stron czy typu publikacji.
Kwestia interpretacji prawa
Czym jest związek towarzyski? To już kwestia interpretacji prawa. Czy do tego grona można zaliczyć wszystkich znajomych na facebooku, czy może wszystkich rodziców z tej samej klasy? Zakres osób, które mogą korzystać z utworu w ramach dozwolonego użytku osobistego jest ujęty szeroko i obejmuje osoby związane stosunkami towarzyskimi, które podtrzymywane są chociażby przez pewien czas. Jeśli zatem wszyscy rodzice w klasie byliby w stanie udowodnić, iż taki charakter ma ich znajomość, to przepisy prawa autorskiego pozwalają w takiej sytuacji na dzielenie się “pojedynczymi egzemplarzami” podręczników w takiej sytuacji, szczególnie iż nie ma ono charakteru handlowego.
Działanie na szkodę twórcy
Polskie prawo autorskie wprowadza dodatkowe ograniczenie dozwolonego użytku, taki podwójny „wentyl bezpieczeństwa” dla twórcy/wydawcy. Art. 35 prawa autorskiego stanowi, że „dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy”. To właśnie podnoszą wydawcy, którzy argumentują, że gdyby podręcznika nie skopiowano, to wszyscy rodzice musieliby go kupić. Potwierdza tą opinię raport dotyczący stosowania Dyrektywy 2001/29/WE sporządzony na zlecenie Komisji Europejskiej, którego autorzy uznają, że „normalnym korzystaniem” ze szkolnych podręczników, czy zeszytów ćwiczeń jest ich kupowanie przez nauczycieli, uczniów i instytucje edukacyjne, a zgoda na ich kopiowanie w ramach dozwolonego użytku osobistego może powodować szkodę majątkową dla wydawcy i autora.
Sprawa jednak nie jest tak jednoznaczna, gdyż ustawodawca przewidział dla twórców i wydawców odpowiednie wynagrodzenie z tytułu kopiowania utworów w ramach dozwolonego użytku osobistego: opłaty reprograficzne. Opłaty te są pobierane w formie swoistego „podatku” od czystych nośników, takich jak papier, czy płyty CD oraz urządzeń służących do kopiowania (drukarki, kserokopiarki). Opłaty te powodują, że za sprzęt elektroniczny możemy płacić nawet do 3 % drożej. Redystrybucją zebranych pieniędzy zajmują się organizacje zbiorowego zarządzania. Jednak mają one trudności z podziałem i wypłatą zgromadzonych środków. Więcej informacji na temat opłat reprograficznych znajdziecie w ramach akcji społecznej prowadzonej przez Polską Izbę Informatyki i Telekomunikacji oraz Związku Importerów i Producentów Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego na stronie www.kupujekopiuje.pl.
Reforma prawa autorskiego dla oświaty
Rosnące ceny podręczników i coroczne zmiany, które uniemożliwiają korzystanie z używanych egzemplarzy to nie jedyne problemy polskiej edukacji. Współczesną oświatę prawo autorskie uwiera coraz mocniej, gdyż nie chodzi już o spory dotyczące kopiowania fragmentów czy nawet całych podręczników, ale o swobodę kreatywnego działania nauczycieli i uczniów czy dzielenia się wiedzą przy wykorzystaniu materiałów pozyskanych m.in. z Internetu.

***
Więcej o proponowanych zmianach dla systemu oświaty w przygotowanym przez Centrum Cyfrowe raporcie  “Analiza prawna przepisów prawa autorskiego dotyczących oświaty. Projekt nowelizacji”  autorstwa dr Krzysztofa Siewicza, który stanowi konkretną propozycją reformy prawa autorskiego służącej systemowi edukacji- przede wszystkim w obliczu przemian związanych z nowymi technologiami.